De gemeenteraad maakt regelmatig afwegingen over natuur, bijvoorbeeld rond het Stelkampsveld of over onze laanbomen. De discussie blijft vaak hangen bij een uitwisseling van standpunten. Kan het anders? Professor Matthijs Schouten denkt van wel. Welk standpunt je inneemt, hangt sterk samen met je grondhouding. Deze wordt vaak niet uitgesproken, kan zelfs onbewust zijn. Door dit wel uit te spreken, komen oplossingen dichterbij.
Ecoloog en filosoof Matthijs Schouten sprak op 4 juni 2014 in Laren bij het afscheid van wethouder Thijs de la Court en raadslid Henk van Zeijts, op uitnodiging van GroenLinks Lochem. Veertig leden en niet-leden genoten van een boeiende en inspirerende lezing. Ter plekke hield Schouten een onderzoekje naar de houdingen van de aanwezigen ten aanzien van natuur. Hij stelt dat je ruwweg vier grondhoudingen kunt onderscheiden:
- De mens is heerser over en eigenaar van de natuur. Denken in ordening: de mens is de kroon van de schepping, is het uiteindelijke resultaat van de evolutie. Hij kan over de natuur beschikken.
- De mens is rentmeester en is verantwoordelijk voor een goed beheer.
- Er is een partnerschap tussen mens en natuur. Dieren, planten zijn geen dingen, ze zijn bezield. In een indiaanse taal wordt een dier aangeduid als ‘andere-dan-mensen-persoon’.
- De mens is participant, is deelhebber aan de natuur en daarvan niet te scheiden. Wat je de aarde aandoet doe je jezelf aan. Zijn is zijn-in-onderlinge-betrokkenheid. Voorbeeld: in een vel papier is de regenwolk aanwezig die nodig was voor het laten groeien van de boom, de houthakker die hem omhakte, het brood dat zijn gezin at, et cetera
Van 1 naar 4 is een overgang van een antropocentrische naar een ecocentrische grondhouding. Welke plek we aan de natuur geven zegt niets over de natuur, maar veel over wie wij als mens zijn.
Sinds de zestiger jaren van de vorige eeuw en na het verschijnen van boeken zoals Silent Spring van Rachel Carson en het rapport van de Club van Rome is onze visie op de verhouding tussen mens en natuur drastisch veranderd. Mede door de ecologische crisis is in het Westen de grondhouding aan het verschuiven in de richting van ! naar 4. Maar dit vertaalt zich nog niet echt in de handelingspraktijk. Vaak gedragen we ons nog als heerser – terwijl we ons niet meer zo voelen. Een duurzame samenleving tot stand brengen verloopt daarom moeizaam. Als het lukt om los te komen van standpunten en te zoeken naar overeenkomsten in oorspronkelijke drijfveren, komen oplossingen makkelijker tot stand – ook in de gemeentepolitiek. Beslissen door stemming zal dan minder vaak nodig zijn.
Al met al was het een boeiende avond. Het bestuur van GroenLinks Lochem hoopt vaker zoiets te kunnen organiseren in de nabije toekomst.
Henk Smit
Henk van Zeijts